Khi bóng chiều phủ xuống nhân gian, cũng là lúc con người tự hỏi về bản chất của cuộc đời và lẽ sống. Trí tuệ nhân loại có thể vươn xa đến đỉnh cao của khoa học, nhưng điều mà tất cả chúng ta đều khát khao hơn cả chính là một thế giới đầy ắp tình thương. Tình thương ấy không phải là thứ cảm xúc thoáng qua, mà là sự thấu hiểu sâu sắc, lòng từ bi rộng lớn bao trùm tất cả. Và ở đó, phép dạy người của những bậc thầy trong đạo Phật trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết.
Thiền Sư thường nhắc nhở đệ tử về sự cần thiết của trí tuệ và lòng từ. Nhưng trí tuệ ở đây không đơn thuần là kiến thức hàn lâm, mà là sự thấu suốt bản chất chân thật của vạn vật. Và lòng từ không chỉ là cảm giác nhân từ, mà còn là sự kiên định trong việc đem lại lợi lạc cho tất cả chúng sinh. Phép Dạy Người của Bồ Tát và những vị Thiền Sư không nằm ở những tri thức hoa mỹ, mà là ở lòng từ bi không biên giới, không phân biệt.
Hãy nhớ lại câu chuyện nổi tiếng về Thiền Sư Triệu Châu và chiếc dép rách. Một hôm, khi Triệu Châu đã già, ông chuẩn bị lìa đời. Một đệ tử hỏi: “Thầy đi đâu sau khi chết?” Thiền Sư đáp: “Ta sẽ đi về hướng đông và đội chiếc dép rách.” Đệ tử ngơ ngác không hiểu, nhưng ẩn chứa trong đó là bài học về vô thường và từ bi. Chiếc dép rách, đại diện cho kiếp sống tạm bợ, sẽ không ngăn cản con đường từ bi mà thầy đã chọn. Dù thế gian có tàn phai, lòng từ của những bậc chân tu vẫn còn mãi.
Câu chuyện ấy minh họa cho chúng ta một điều: sự từ bi và trí tuệ không cần phụ thuộc vào những điều hào nhoáng hay những biên soạn hàn lâm phức tạp. Điều quan trọng là cách chúng ta đối xử với nhau, là tình thương mà ta trao đi. Phép dạy người của nhà Phật, dù được truyền dạy qua vô số thế hệ, luôn xoay quanh cốt lõi này.
Trong một công án khác, thiền sư Nam Tuyền hỏi một nhóm đệ tử: “Con mèo đang ở đây. Nếu các người nói một lời đúng đắn, con mèo sẽ sống. Nếu không, nó sẽ chết.” Mỗi người lần lượt trả lời, nhưng không ai trả lời đúng. Cuối cùng, thiền sư giơ cao cây kiếm, và con mèo bị chém chết. Câu chuyện này ban đầu gây sốc, nhưng sau khi suy ngẫm, người ta nhận ra rằng chính sự vô cảm và thiếu sự thấu hiểu đã khiến con mèo mất mạng. Phép dạy người của Nam Tuyền không nằm ở lời nói, mà nằm ở hành động nhắc nhở: tình thương không thể chờ đợi, phải được biểu lộ ngay khi nó còn có thể cứu vớt.
Phật dạy rằng tất cả chúng sinh đều mang trong mình Phật tính, nhưng chỉ có lòng từ bi mới có thể làm cho Phật tính ấy tỏa sáng. Trong những câu chuyện của Phật giáo, từ bi không chỉ là lời nói, mà là hành động cụ thể. Trong Kinh Pháp Hoa, Đức Phật đã dùng hình ảnh chiếc bè để minh họa: chiếc bè không phải là mục tiêu, mà chỉ là phương tiện để chúng ta qua sông. Khi đã đến bờ bên kia, chúng ta không cần chiếc bè nữa. Phép dạy người của các vị Bồ Tát cũng như vậy. Những lời dạy, những công án, những câu chuyện đều chỉ là phương tiện để chúng ta đến với bờ từ bi. Và khi đã thấu hiểu lòng từ, ta không cần bám víu vào bất kỳ hình thức nào nữa.
Phép dạy người không chỉ nằm ở lời nói, mà còn ở cách các bậc thầy sống cuộc đời của mình. Lời dạy của Thiền Sư luôn ẩn chứa trong từng hành động nhỏ bé, từ cách ngài nhặt một chiếc lá rơi, đến cách ngài đối đãi với từng người trong chúng. Thiền Sư Tào Sơn từng nói: “Pháp thân không ở đâu xa. Nó nằm trong từng bước chân của chúng ta, trong cách chúng ta nâng niu từng ngọn cỏ, từng làn gió.” Đó chính là cách mà các bậc thầy thực hành lòng từ: không cần những công trình lớn lao, mà chỉ cần sự chú tâm và lòng từ trong từng khoảnh khắc.
Rốt cuộc, khi nhân loại đã đạt đến đỉnh cao của trí tuệ, điều còn lại chính là tình thương. Không ai còn bàn về tính hàn lâm của những cuốn sách hay những công trình biên soạn, mà người ta sẽ nhắc đến lòng từ bi của những bậc thầy đã từng hiện diện giữa nhân gian. Họ không dạy bằng lời, mà bằng cuộc đời mình – cuộc đời của những bậc từ bi, những bậc thầy đích thực của chúng sinh.
Và như thế, phép dạy người trong đạo Phật không chỉ là những lời giáo huấn, mà là sự hiện diện đầy từ bi, trí tuệ, và lòng thương yêu. Khi quả đất trở thành quê hương chung của nhân loại, chúng ta sẽ không cần tìm kiếm nơi đâu xa, mà chỉ cần quay về với trái tim đầy từ ái của chính mình.
Mặc Cốc 19.9.2024