Khi mới về phụ trách hướng dẫn ở chùa Phước An thì chùa chưa có tường rào bao quanh, phía sau là gần 5 sào cà phê được trồng từ khoảng năm 1986, phía trước thì phần lớn là sân đất. Từ phía trước Chánh điện nhìn ra phía lầu trống là một cây đa lớn tuổi, nhìn phía lầu chuông là điện Quan Âm với 2 hàng tùng bách gồm 10 cây.
Chùa lúc ấy, ngoài 2 buổi sóc vọng thì vắng vẻ ít người tới. Nhưng có điều là mỗi khi Phật đản về, mọi người trong thôn trong xóm, có cả người khác đạo nữa, tụ tập về thật đông, lớp thì làm lễ đài, lớp thì chặt tre dựng trại, lớp thì tập văn nghệ để chuẩn bị Đón Phật Về. Náo nhiệt hơn 1 tuần lễ. Đến bây giờ vẫn vậy.
Cái thời ấy ít ai biết mình, và cái trách nhiệm Trụ trì cũng chưa gánh, nên phần lớn thời gian thường rãnh. Rảnh quá đâm chán. Nhờ anh Khoa trưởng ban từ thiện chùa đi mua 2 cái kéo cắt cỏ bằng tay. Mình 1 cái, anh thanh niên tên Rin một cái, bảo “cứ mỗi 2 giờ chiều qua đây cắt cỏ dại với Thầy”.
Cứ thế, từ 2 giờ chiều đến 4 giờ là 2 Thầy trò cứ lui hui cắt cỏ dại. Cắt rất đều và đẹp, chẳng khác gì người lao công môi trường cắt cỏ tạo cảnh nơi khu du lịch. Chỉ có điều, kiến lửa nhiều quá, phải lấy dầu hỏa bôi trên chân trên tay để né nó.
Cắt mấy ngày đến đầu kia thì đầu nọ cỏ nó đã lún phún mọc lên rồi. Có vị bảo để con về lấy máy lên cắt, chứ thầy cắt tay chi mà cực rứa. Nói, nhàn rảnh quá thì nó lại khổ hơn á chứ. Rồi cũng tự thấy ra, tưới cây tỉa cành làm cỏ, đôi khi nó giúp mình rất nhiều để tôi luyện bản tánh và tư duy. Cũng có thể là sự nhận định cá nhân thôi.
Thích nhất là sau mỗi lần cắt cỏ xong, gom lại đốt, nhưng cỏ tươi thì khói bốc lên nhiều chứ không bốc lửa, từ đốt thành ra lại là um. Khói từ đống cỏ bốc lên, tan loãng ra màu khói lam, nhiễu thành sợi trong ánh hoàng hôn. Thật đẹp và yên bình đến lạ giữa ngôi chùa quê. Ngồi uống vài ly trà đá với Rin xong mới vô phòng.
Một bữa, cảm hứng sao đó, lấy bút lông ghi lên vách tôn bên bàn trà 4 câu:
Người xưa Ai đã qua đây,
Nghìn năm sau nữa chốn này Ai qua,
Nghĩ trông trời đất mù sa,
Không người thì Thánh cùng ta song hành.
Được một khoản thời gian, Bác thư ký ghé vào uống trà chơi. Trong cuộc trò chuyện, Bác có hỏi thăm về 4 câu đó, Bác bảo “Con nghe có nhiều người nhận định là thầy ngạo, thầy dám so thầy với Thánh. Còn con thì con đọc cái câu nghìn năm sau nữa chốn này ai qua, con cũng cay cay con mắt, không hiểu vì sao”
Nói với Bác: “có so sánh Thánh phàm gì đâu Bác. Những câu ấy, lúc vui thì phỏng dịch ra thôi, chứ không phải của thầy. Trần Tử Ngang là nhà thơ đời Đường bên Tàu á, có lần ổng lên trên đài U Châu, cái đài ấy nằm trên núi cao, ổng lên trên đó ngắm cảnh. Ổng ngắm riết cái giựt mình hoảng sợ và tủi thân, vì ổng nhìn xung quanh ổng không có một người nào và vật nào, ngoài lớp mây trùng điệp bao la. Ổng mới xúc cảm làm bài thơ Đăng U Châu đài ca:
Tiền bất kiến cổ nhân,
Hậu bất kiến lai giả,
Niệm thiên địa chi du du,
Đọc sảng nhiên nhi hạ lệ.
Thầy phỏng dịch 3 câu đầu thành lục bát:
Người xưa ai đã qua đây,
Nghìn năm sau nữa chốn này ai qua
Nghĩ trông trời đất mù sa.
Bác mà cảm thì cũng như Trần Tử Ngang cảm thán thân phận con người, khi phải cưu mang thân phận cô đơn cùng cực với “có những niềm riêng không bao giờ nói hết, như mây như mưa, như sóng biển khơi” đến độ ru thân phận mình đến ngậm ngùi hoang liêu. Cái lẽ nó vậy.
Còn cái câu “không người thì Thánh cùng ta song hành” là như vầy: khi mới cạo tóc xuất gia thì được học tập những câu kệ câu kinh mang ý nghĩa gần gũi nhất với cuộc sống ban đầu nhập môn. Nó gần gũi trên sự giải thích những việc làm đơn giản nhất, mà nếu mình gắn được Cái Tâm Trong Sáng vào, thì việc làm đó không chỉ cụ thể hành động nơi thân mà thôi, mà nó còn cảm và ứng trên mặt khác. Cho nên Việc Quét Sân Chùa cũng có bài kệ được gọi là Tảo Già Lam Địa, như vậy:
Cần tảo già lam địa,
Thời thời phước huệ sanh.
Tuy vô nhân khách đáo,
Diệc hữu thánh nhân hành.
Có nghĩa là: chuyên cần quét sân chùa, thì mỗi khi quét như thế, Phước và Huệ thích ứng mà sanh ra. Tuy không có người khách nào đến cả, nhưng ta cứ quét sạch chùa, bởi có những bậc Thánh thường đi trên đó.
Thầy phỏng câu cuối thành “không người thì Thánh cùng ta song hành“ là vậy.
Bác ấy trầm trồ “người tu làm việc không đơn giản tí nào. Cái gì cũng phải có ý nghĩa”
“Dạ đúng vậy á Bác. Nhưng mọi ý nghĩa ấy đều xuất phát từ Phật, từ chư Tổ mà ra, chứ không thể tùy tiện mà bày vẽ được”
Bởi vậy, trong Nhà Phật có câu “phụng sự chúng sinh để báo ân đức của Phật”, thì cái việc “chẻ củi, gánh nước” cũng ít nhất là một việc trong quá trình tu tập, mà đôi khi lại là “công phu đệ nhất” nữa.
Năm 2021, 20h44 ngày cách ly thứ 10, 18 tháng 5