BỐN NHIẾP PHÁP
I- LỜI NÓI ĐẦU
Đức Phật ra đời với một ý niệm lợi sanh. Cho nên trong tất cả phương tiện giáo hóa khuyến tu của Ngài, không một pháp môn nào ra ngoài mục đích ấy.
Phật tử cũng vậy, học Phật không những riêng giác ngộ cho mình, còn giác ngộ cùng khắp tất cả, nghĩa là phải lợi sanh.
Song muốn thực hiện tinh thần lợi sanh của Đức Phật, Phật tử cần phải học hành bốn nhiếp pháp. Bốn nhiếp pháp là những phương tiện giản dị, căn cứ vào lòng từ bi để khuyến hóa chúng sanh bỏ tà theo chánh.
II- ĐỊNH NGHĨA
Bốn nhiếp pháp là bốn phương pháp nhiếp hóa chúng sanh, nghĩa là bốn phương tiện này ứng dụng trong mọi trường hợp và hoàn cảnh, có công năng nhiếp phục và giác ngộ chúng sanh.
III- HÀNH TƯỚNG BỐN NHIẾP PHÁP
Bốn nhiếp pháp là: Bố thí, ái ngữ, lợi hành và đồng sự.
1- Bố thí nhiếp: Nhiếp hóa bằng cách bố thí.
Bố thí có ba phương diện.
a- Tài thí: Cũng gọi là Tư sanh thí. Nghĩa đem của cải giúp đỡ đời sống thiết thực cho chúng sanh. Tài có hai:
- Ngoại tài: Của cải ngoài tự thân như: Bố thí tiền bạc, áo cơm, nhà cửa, thuốc thang v.v…
- Nội tài: Của cải ngay trên thân như bố thí thân mạng, bố thí sức lực, bố thí lời nói, bố thí tư tưởng ý kiến v.v…
b- Pháp thí: Đem giáo pháp chơn chánh bố thí. Pháp thí có:
- Cúng dường Chánh pháp: Thực hành, kính lễ, tụng đọc Phật pháp, để hồi hướng công đức cho tất cả chúng sanh.
c- Vô úy thí: Bố thí đức vô úy nghĩa là dùng tất cả phương tiện bố thí để chúng sanh an tâm trước mọi sự nguy hiểm và biến cố. Vô úy thí có bốn:
- Gặp khi đói kém: Ta đem của cải áo cơm bố thí.
- Không làm ác gây hại chúng sanh: Không bao giờ làm các điều ác não hại chúng sanh, khiến chúng sanh nghe tên thấy hình được khỏi các điều sợ hãi. Làm việc thiện mà lo sợ không thành, ta hãy bố thí bằng sức lực, ý kiến hay của cải để tán trợ cho thành tựu.
- Gặp tai nạn khủng khiếp ta hãy tìm phương giải cứu.
- Sợ khổ sanh tử luân hồi ta phải giáo hóa khuyến tu để cầu giải thoát.
2.- Ái ngữ nhiếp: Dùng lời nói từ hòa thân mật và thành thật để nhiếp hóa. Ái ngữ có ba:
a- Lời nói sáng suốt rõ ràng hợp chánh lý để cảm hóa hướng dẫn người.
b- Lời nói hòa nhã, hiền dịu để cảm hóa khuyến khích và an ủi.
c- Lời nói thành thật ngay thẳng không xảo quyệt, để cảm hóa tăng trưởng lòng tin kính Phật, Pháp, Tăng.
3- Lợi hành nhiếp: Nhiếp hóa bằng tất cả hành động có lợi ích. Lợi hành có hai:
a- Lợi hành trong công việc: Thực hành hạnh tài thí để tư trợ đời sống vật chất cho mọi người, thực hành hạnh pháp thí để giáo hóa mọi người và thực hành hạnh vô úy thí để dung hòa những tư tưởng khiếp nhược cho chúng sanh.
b- Lợi hành trong sự tấn tu: Giữ giới thanh tịnh siêng tu thiền quán, diệt trừ tham dục và đào thải si mê v.v…
Lợi hành trong công việc là đem lại lợi ích trực tiếp cho chúng sanh, nhưng lợi hành trong sự tấn tu mới tích cực lợi ích chúng sanh một cách sâu rộng, nhiếp hóa chúng sanh một cách tự tại.
4- Đồng sự nhiếp: Cùng sống với chúng sanh trong một công việc và dung hòa trong mọi hoàn cảnh, tư tưởng địa vị để cảm hóa và nhiếp phục. Đồng sự có bốn:
a- Cùng sống trong một công việc như: Học tập, chức vụ, thương mại v.v…
b- Cùng sống trong một hoàn cảnh như:
Giàu nghèo, sang, hèn v.v…
c- Cùng sống trong một địa vị như: Chức tước, quyền vị v.v…
d- Cùng sống một tư tưởng khác như: Thượng tầng tư tưởng, trung tầng tư tưởng và hạ đẳng tư tưởng để cảm hóa và nhiếp phục.
IV- LỢI ÍCH CỦA BỐN NHIẾP PHÁP
Ngoài công năng hấp dẫn và nhiếp hóa, bốn nhiếp pháp còn có công năng đem lại thật lợi hoàn toàn cho chúng sanh:
1- Bố thí: Chúng sanh sẽ được ba món giải thoát:
a- Giải thoát cảnh khổ bần cùng.
b- Giải thoát tội chướng vô minh trong đời nay và nhiều đời.
c- Giải thoát mọi nỗi lo sợ.
2- Ái ngữ: Chúng sanh sẽ được ba món tự tại:
a- Tất cả giáo điển vi diệu sẽ được tự tại thấu nhập.
b- Tất cả phiền não sầu khổ sẽ được tự tại an vui.
c- Tất cả công đức thù thắng sẽ được tự tại tăng trưởng.
3- Lợi hành: Chúng sanh sẽ được hai món tăng tiến:
a- Tăng tiến phước thiện trong tất cả hành vi
b- Tăng tiến đức độ trong tất cả ý niệm.
4- Đồng sự: Chúng sanh sẽ được hai món thành tựu:
a- Cải thiện tất cả hạnh nghiệp bất chính để hoàn toàn thành tựu hạnh nghiệp chơn chánh.
b- Cải thiện tất cả ý niệm và tập quán bất chính để hoàn toàn thành tựu ý niệm tập quán thiện mỹ.
V- KẾT LUẬN
Bốn nhiếp pháp là một pháp môn rất cụ thể hoàn bị để “lợi sanh”. Căn cứ vào lòng từ bi vô lượng của Đức Phật, thì lợi sanh là hạnh chính trong tất cả hạnh của Đức Phật, là mục đích tối cao và duy nhứt của Đức Phật ra đời. Vì thế, Bốn nhiếp pháp có một giá trị đẹp đẽ và tiêu biểu ý chí cao rộng của Đức Phật, cũng như có một giá trị siêu việt trong tất cả các phương pháp lợi sanh của Phật đà.